علل اسهال

دکتر اسحاق حسینی، فوق تخصص گوارش توضیحاتی درباره مشکل اسهال می دهند:

اسهال زمانی روی می‌دهد که:

- حجم مدفوع زیاد،

- قوام مدفوع نرم و آبکی و

- تعداد دفع مدفوع از 3 نوبت در شبانه‌روز تجاوز کند.

هر کدام از 3 فوق شرط نباشد، نمی‌توان از اصطلاح اسهال استفاده کرد، مثل بچه‌ای که فردا امتحان دارد و به دلیل استرس تعداد نوبت‌های اجابت مزاجش بیشتر می‌شود، اما حجم کلی مدفوع تغییری نمی‌کند. یا اگر مقدار زیادی مواد غذایی مصرف ‌کنیم حجم مدفوع بالا می‌رود، اما قوام آن تغییری نمی‌کند. پس هیچ‌کدام از این موارد اسهال نیست.

هر چند بسیاری از این حالت‌ها تحت عنوان اسهال کاذب، نیاز به بررسی دارند.

در یک نگاه کلی، علل شایع اسهال کدام‌اند؟

در ابتدا باید گفت که 90 درصد اسهال‌های حاد، به دلیل عوامل عفونی رخ می‌دهند. نکته مهم آن است که در اسهال‌های عفونی، اصلا نیازی به درمان آنتی‌بیوتیکی نیست. درمان فقط جایگزین کردن آب و الکترولیت‌هاست.

بهترین روش جایگزین کردن مایعات هم، روش خوراکی است. ترکیبات ORS بسیار بهتر از سرم‌های رایج هستند و حتی جذب بهتری دارند.

استفاده بی‌حساب و کتاب از آنتی‌بیوتیک‌ها خودش می‌تواند موجب بروز نوعی از اسهال شود که به جای کمک به درمان، تنها دوره اسهال فرد را طولانی‌تر می‌کند.

بخشی از علل اسهال هم مربوط به نقص عملکرد دستگاه گوارش است. البته همیشه خود روده علت اسهال نیست، مثلا کمبود آنزیم‌های پانکراس (لوزالمعده) باعث اسهالی می‌شود که بیشترین حجم مدفوع را در میان سایر علل داراست، یا مثلا ممکن است جدار روده سالم باشد، اما فرد کمبود آنزیم لاکتاز داشته باشد؛ مشکلی که حدود 25 درصد جامعه ما به آن گرفتارند. برحسب میزان کمبود لاکتاز، افراد به محض مصرف شیر دچار اسهال می‌شوند و قار و قور شکمی پیدا می‌کنند. علاوه بر این، به علت آنکه اسهال آنها اسیدی است، اطراف مقعد این افراد هم زخم خواهد شد. باید یادآوری کنم که مصرف دوغ و ماست در این افراد بلامانع است.

در کل، اگر اسهال فرد بیشتر از 4 هفته طول بکشد، طیف گسترده‌ای از عوامل مطرح هستند که حتما نیاز به بررسی دارند.

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟

1) اگر اسهال شما همراه با احساس تشنگی، خشکی زبان و چروکیدگی پوست شما باشد.

2) اگر با گذشت 48 ساعت، هیچ‌گونه بهبودی در حال شما رخ نداده است.

3) اگر اطرافیان شما هم به اسهالی مشابه شما دچار شده‌اند.

4) اگر درجه حرارت بدن شما به 5/38 درجه یا بالاتر رسیده یا مدفوع شما به شدت خونی شده است.

5) اگر کودک شما دچار اسهال شده است. فراموش نکنید که اسهال ویروسی به ظاهر ساده، هنوز هم شایع‌ترین علت مرگ و میر کودکان شهری و روستایی است. خردسالان به سرعت حجم آب بدن خود را از دست می‌دهند.

6) اگر شما بالای 50 سال سن دارید و اسهال شما همراه با دردهای شدید شکمی است. به خصوص اگر به تازگی از سی‌سی‌یو یا آی‌سی‌یو مرخص شده‌اید.

7) اگر در حال مصرف کورتون یا سایر داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی هستید و دچار اسهال شده‌اید.